Γράγει ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, (Battaglia  di  Lepanto), στα ενετικά,  είναι μία απ’ τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες ναυμαχίες στην παγκόσμια ιστορία, τόσο σε ότι αφορά τον αριθμό των τότε κρατών που συμμετείχαν, αλλά και στον αριθμό των απωλειών εκατέρωθεν. Έγινε τον Οκτώβριο του 1571 στην περιοχή των Εχινάδων νήσων, ανοιχτά του Μεγανησίου κοντά στο ακρωτήρι Σκρόφα. Παρά το γεγονός ότι έγινε τόσο μακριά απ’ την πόλη της Ναυπάκτου, εν τούτοις επεκράτησε, κυρίως απ’ τους Ενετούς, σαν ναυμαχία της Ναυπάκτου, διότι ονόμαζαν σαν Ναύπακτο (Lepanto) ολόκληρη την περιοχή του Πατραικού κόλπου μέχρι ανοιχτά του Αστακού.
Μέγας υποστηρικτής στην μάχη, της ενωμένης τότε Ευρώπης, κατά των Οθωμανών, ήταν ο μετέπειτα άγιος, για μας τους Ορθοδόξους, Πάπας Πίος ο Ε, ο οποίος μπόρεσε και συνένωσε τις σπουδαότερες ναυτικές δυνάμεις σε κοινό αγώνα κατά των Οθωμανών. Στη ναυμαχία πήραν μέρος: ο ενετικός στόλος με τους ναυάρχους Σεμπαστιάνο Βενιέρ, Μάρκο Κουερίνι και Αγκοστίνο Μπαρμπαρίγο, ο παπικός στόλος με τον ναύαρχο Μαρκαντόνιο Κολόνα, ο Γενουατικός με τον ναύαρχο Τζιαναντρέα Ντόρια και ο Ισπανικός στόλος του οποίου προίστατο ο αδερλφός του βασιλιά της Ισπανίας, ο Δόν Ιωάννης ο Αυστριακός, ο οποίος είχε και την αρχιναυαρχία όλου του χριστιανικού στόλου. Συνολικά συγκεντρώθηκαν 285 πλοία , με πλήρωμα 28.000 μαχητές, εκ των οποίων 8.000 έλληνες. Ο ενωμένος στόλος απέπλευσε απ’ την Μεσήννη, κατέπλευσε, για μικρό διάστημα στην Κέρκυρα και ακολούθως ανοίχθηκε βορειοανατολικά του Μεγανησίου, στις Εχινάδες νήσους , όπου στις 7 Οκτώβρη του 1571 συνάντησε τον Οθωμανικό στόλο, ο οποίος είχε συνολικά 273 πλοία και αρχιναύαρχο τον Καπουδάν Πασά, ναύαρχο τον αρνησίθρησκο Ναπολιτάνο Μπέη, ο αλγερινός Ολούτς Πασάς ήταν αρχηγός της αλγερινής μοίρας του στόλου και ο αιγύπτιος Μεχμέτ Σιρρόκο της αιγυπτιακής μοίρας.
Η ναυμαχία υπήρξε φονικότατη και σκληρή, ο ενωμένος χριστιανικός στόλος κατόρθωσε να κατατροπώσει τον Οθωμανικό, ο οποίος έχασε 233 πλοία, ενώ τα υπόλοιπα 41 καταστράφηκαν από θαλασσοταραχή, που επικολούθησε της ναυμαχίας, σκοτώθηκαν 30.000 πολεμιστές, πιάστηκαν αιχμάλωτοι 15.000 και σκοτώθηκε ο Καπουδάν Πασάς.  Απ’ την πλευρά του χριστιανικού στόλου χάθηκαν 15 πλοία και 8.000 μαχητές, ενώ τραυματίστηκαν αρκετές χιλιάδες. Στη ναυμαχία έλαβε μέρος, σαν μαχητής, ο Μιγκέλ Θερβάντες, ο μετέπειτα διάσημος ισπανός συγγραφέας και τραυματίστηκε σε τρία μέρη του σώματός του.
Η συντριπτική νίκη των χριστιανικών δυνάμεων έδωσε φτερά, κυρίως στην υπόδουλή τότε Ελλάδα, όμως δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, σε ότι αφορούσε την απελευθέρωσή της, γιατί, ο ενωμένος χριστιανικός στόλος, αντί να προχωρήσει, οπως λογικά ανέμεναν οι Ελληνες και να καταλάβει εύκολα την Πόλη, εν τούτοις, αποσύρθηκε και πάλι στην Ιταλία. Μια τεράστια ευκαιρία για τον Ελληνισμό είχε χαθεί, διότι ο σουλτάνος, με τεράστια νέα φορολογία, μέσα σε ένα χειμώνα, μπόρεσε να ξαναχτίσει τεράστιο στόλο στα καρνάγια του Κεράτιου κόλπου και να μην χάσει την υπεροπλία του στο Αιγαίο.

Οι Κερκυραίοι ισχυρίζονται πως, μεγάλο μέρος τραυματιών και νεκρών χριστιανών, περιεθάλπη και ετάφη στην Κέρκυρα, στην Ανουντσιάτα οι Καθολικοί και στον Άγιο Νικόλαο ντι Βέκια οι ορθόδοξοι, γι αυτό και γιορτάζουν ετησίως την επέτειο της Ναυμαχίας, ενώ ζητούν σχεδόν και την πρωτοκαθεδρία  απ’ την Ναύπακτο. Εμείς αποκαλύπτουμε πως, στην ναυμαχία, ενεπλάκη και η Λευκάδα, όχι μόνο λόγω γειτνιάσεως με το σημείο της ναυμαχίας, αλλά υπάρχει και σε μας η παράδοση πως, ένα κομμάτι των χριστιανών τραυματιών περιεθάλπη στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη στο Λιβάδι της Καρυάς, ή το μοναστήρι του Αϊ Γάννη του Αργανά, αφού το μοναστήρι ήταν τεράστιο κτιριακά και μπορούσε, προφανώς, να ξενοδοχισθεί μεγάλο αριθμό τραυματιών  Την παράδοση αυτή κατέλιπε στους Σφακιώτες ο Γεώργιος Λάζαρης απ’ το Πινακοχώρι, ο οποίος, αν και ήταν τυφλός, είχε μεγάλη πνευματική δραστηριότητα, ενώ έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του, στα παιδικά του χρόνια, εκεί στο μοναστήρι του Αϊ Γιάννη και είχε άμεση γνώση των καταστάσεων και των παραδόσεων του μοναστηριού.

Η παράδοση πρέπει να έχει μεγάλο βαθμό αλήθειας, αφού, είδαμε, πως και στην Κέρκυρα τα μοναστήρια είχαν αναλάβει την περίθαλψη των τραυματιών και την ταφή των νεκρών της περίφημης και ιστορικής ναυμαχίας.